Inhoud
Wat is stotteren?
Wereldwijd zijn er ongeveer 60 miljoen mensen die stotteren. In Europa ligt dit getal op 3.740.000 personen terwijl in België ongeveer 175.000 mensen stotteren. Dit probleem begint meestal rond de peuter- of kleutertijd. Jongens hebben 4 keer een groter risico op stotteren dan meisjes. Gelukkig groeien de meeste kinderen over het stotteren heen, maar bij 1 procent is dit echter niet het geval. Kortom, stotteren is een veelvoorkomend probleem. Maar wat houdt stotteren eigenlijk precies in?
De definitie van stotteren is ‘een psychogeen spraakgebrek, waarbij de lettergrepen krampachtig worden afgesneden of herhaald, berustend op een moeilijkheid deze uit te spreken‘.
Mensen die stotteren hebben moeite met “vloeiend” spreken en gebruiken vaak herhalingen en verlengingen van klanken of lettergrepen of woorden wanneer ze praten. Stotteraars zijn veelal aarzelend in hun taalgebruik en gebruiken vaak pauzes om goed te kunnen spreken. We kunnen pas spreken van stotteren wanneer de verschijnselen langdurig of veelvuldig voorkomen en zodanig ernstig zijn dat het de spraak duidelijk verstoort.
Stotteren wordt regelmatig vergeleken met een ijsberg. Als we kijken naar de ijsberg ‘boven water’ dan zien we het openlijk stotteren met blokkades, herhalingen en ongewilde pauzes tijdens het praten. Maar wanneer we een blik werpen ‘onder water’, dan zien we de verborgenheden van het stotteren, zoals het vermijden van moeilijke woorden, spreekangst en minderwaardigheidsgevoelens.
Spraak is complex
Een taal spreken is een complexe vaardigheid van de mens. Heb je er ooit bij stilgestaan hoe bijzonder het is dat onze gedachtes, ideeën en gevoelens worden omgezet in taal en andere spraakbewegingen? Om deze vaardigheid uit te kunnen oefenen, heeft het menselijk lichaam meer dan honderden spiertjes die via neurologische zenuwbanen worden aangestuurd. Deze spiertjes zorgen voor de juiste beweging in combinatie met de correcte kracht en snelheid.
Bij mensen die stotteren is dit proces echter verstoord. Er is hier geen sprake van een soort ´spierprobleem´ dat vaak met stotteren wordt verward. Nee, het werkt als volgt: tijdens het spreken krijgt de persoon continu een terugkoppeling over wat gezegd wordt. De verantwoordelijke spieren worden door de hersenen geïnstrueerd bepaalde bewegingen te maken voor de spraak.
Maar wanneer deze spierbeweging fout dreigt te gaan (door bijvoorbeeld spanning), wordt dit tevens teruggekoppeld aan de hersenen. In het geval van stotteraars is de terugkoppeling minder adequaat waardoor de spieren in een permanente corrigerende staat verblijven. Het probleem is dus niet de spieren, maar het is juist de afstemming tussen de aansturing vanuit de hersenen naar de verantwoordelijke spieren voor onze spraak.
Stotteren is geen schande en kan ook verholpen worden. Een aantal bekende personen die stotteren zijn onder meer Aristoteles (Grieks filosoof), Samuel L. Jackson (Amerikaans acteur), Isaac Newton (wetenschapper), Bart Peeters (Belgisch presentator), Steve Stevaert (Belgische politicus), Bruce Willis (Amerikaans acteur). Niet van de minste dus!
Symptomen van stotteren
Hoe herken je stotteren? Ten eerste is het belangrijk om te weten dat stotteraars geen homogene groep vormen. Zo is iedere stotteraar uniek met zijn eigen specifieke verzameling symptomen. Ook zijn sommige symptomen niet onder alle omstandigheden gelijk, omdat ze sterk afhangen van stressfactoren.
Kortom, bij elke stotteraar liggen de accenten weer anders. Toch zijn er een aantal symptomen die stotteren onderscheidt van normale niet-vloeiendheden, zoals:
[su_list icon=”icon: angle-right” icon_color=”#21a62b”]
- Hoorbare symptomen. Blokkades, herhalingen en verlengingen zijn hier een voorbeeld van:
-De stotteraar houdt een letter of lettergreep lang aan (bijvoorbeeld: ‘ssssslecht’)
-De spraak wordt geblokkeerd bij een bepaalde letter (‘m….m…mobiel’)
-De stotteraar aarzelt veel of laat lange pauzes vallen tussen twee woorden;
-Of hij/zij herhaalt voortdurend een letter of lettergreep (bijvoorbeeld: ‘m-m-m-m-mobiel’). - Verborgen symptomen. Stotteraars ondervinden veelal spreekangst, stotterangst, depressies, schaamte, minderwaardigheidsgevoelens en vermijden spreeksituaties. Deze verborgen symptomen kunnen wederom leiden tot psychosociale problematiek, mindere prestaties en leerproblemen;
- Zichtbare symptomen. Deze herkenningspunten kunnen bestaan uit gekoppelde tics, zoals meebewegingen in het gezicht of van ledematen.
[/su_list]
Types van stotteren
Primair stotteren
Bij primair stotteren is er sprake van een spreekvloeiendheidsstoornis. Een ander woord voor primair stotteren is ‘beginnend stotteren’. Stotteraars in dit stadium doen veel aan woordjes herhalen of blijven hangen op een klinker- of een medeklinker.
Primaire stotteraars ontwikkelen hun problematiek tussen het tweede en het vijfde levensjaar. Uit wetenschappelijk onderzoek is bovendien gebleken dat primair stotteren verband houdt met een aangeboren synchronisatiestoornis in de hersenen. Met andere woorden, stotteren is dus genetisch bepaald.
Secundair stotteren
Secundair stotteren is een vorm van stotteren dat is aangeleerd door de persoon in kwestie zelf. Secundair stotteren heeft complexe vormen en verschilt dus van persoon tot persoon.
Deze vorm van stotteren ontstaat wanneer kinderen zich bewust worden van hun primaire stotteren, waarna ze als reactie vlucht- en/of vechtgedrag gaan vertonen tegen deze problematiek.
Enkele voorbeelden van dit gedrag zijn:
[su_list icon=”icon: angle-right” icon_color=”#21a62b”]
- Andere zinsconstructies opbouwen;
- Bepaalde situaties uit de weg gaan;
- Synoniemen gebruiken voor bepaalde woorden;
- Zich isoleren.
[/su_list]
Oorzaken van stotteren
Over de precieze oorzaak van stotteren is nog weinig bekend. Het onderzoek naar de oorzaak van stotteren is nog in volle gang. Toch hebben een aantal wetenschappers enkele aanwijzingen gevonden bij het ontstaan van stotteren. Zo denken zij dat neurologische factoren, zoals een afwijking in het zenuwstelsel, een eventuele rol speelt bij de oorzaak van stotteren. Hoe dit precies zit, is echter nog steeds niet duidelijk.
Tegelijkertijd ondervinden steeds meer onderzoekers dat de oorzaak niet ligt in de opvoeding, eigen persoonlijkheid of emoties. Deze factoren kunnen het proces echter wel versterken. Toch zijn wetenschappers er bijna van overtuigd dat de oorsprong van stotteren begint als een medisch probleem.
Bij stotteren gaat er namelijk iets mis bij de communicatie tussen de hersenen en de spieren die we nodig hebben om te praten. Zoals eerder vermeld, reageert de verantwoordelijke spier te vroeg of juist te laat, waardoor er een storing ontstaat. Wanneer stotteraars de woorden dan gaan herhalen of een letter lang aanhouden, wordt de vervelende storing opgelost en kunnen ze voor hun gevoel verder praten.
Feiten die we hebben, zijn dat er verschillende factoren een rol spelen bij het ontstaan van stotteren. Zo zijn erfelijkheid en invloeden vanuit de omgeving één van de risicofactoren bij het ontstaan van de problematiek. Indien deze factoren aanwezig zijn, is er een kans dat een kind kan gaan stotteren. Let wel: dit hoeft niet! Als het kind echter wel gaat stotteren, zijn er wederom factoren die de problematiek verergeren of in standhouden, zoals emoties, ervaringen, negatieve gedachten, en spanningen.
Een ander mogelijke oorzaak is erfelijkheid. Wanneer één of beide ouders stotteren of gestotterd hebben, is er een groter risico op de ontwikkeling van stotteren bij het kind. Wetenschappers hebben bovendien enkele genen ontdekt die stotteren kunnen veroorzaken. De problematiek kan dus liggen in het DNA, maar het kind kan simpelweg ook de ouders nadoen in het gedrag waardoor het ook gaat stotteren.
Stotteren bij volwassenen komt minder voor dan bij kinderen, maar is net zo lastig. De oorzaak hiervan ligt meestal dieper. Zo hebben deze volwassenen vaak te maken met psychologische problemen door een heftige of emotionele gebeurtenis waardoor ze kunnen gaan stotteren.
Meer over stotteren.
[su_list icon=”icon: angle-right” icon_color=”#21a62b”]
[/su_list]