Wat is een beroerte?

Een Cerebro Vasculair Accident (CVA) wordt in de volksmond ook wel een beroerte genoemd. CVA betekent letterlijk vertaald ‘Een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen’. Tijdens dit ‘ongeluk’ gaat er iets mis met de bloedcirculatie in de hersenen. Als gevolg hiervan is dat plotseling een deel van de hersenen zijn werk niet meer kan doen.

Verschillende vormen beroertes

Een herseninfarct vormt ongeveer 80 procent van alle beroertegevallen en is dus de meest voorkomende beroerte. Bij een herseninfarct is er sprake van een bloedstolsel dat een hersenslagader verstopt (embolie) of een ader, dat dichtgeslibd is (trombose). Op deze manier krijgt een deel van de hersenen te weinig bloed om goed te blijven werken waardoor er weefsel van de hersenen afsterft. Gedurende een herseninfarct krijgt een deel van de hersenen voor een langere periode te weinig bloed, de schade aan het lichaam loopt daarom ook hoog op.

Een hersenbloeding beslaat circa 20 procent van de beroertegevallen. Een hersenbloeding ontstaat door een lek in een hersenbloedvat. Dit lek is het gevolg van een zwakke plek in de bloedvatwand waardoor nu het bloed via deze route wegstroomt in het omringende hersenweefsel. Een voorbeeld van een zodanig zwakke plek is een aneurysma (plaatselijke verwijding van een hersenslagader).

Een hersenbloeding kan niet overal in de hersenen plaatsvinden; meestal bevindt het zich in het hersenweefsel of tussen de hersenvliezen. Indien er sprake is van een bloeding in het hersenweefsel wordt dit een intracerebrale bloeding genoemd terwijl een bloeding tussen de vliezen geformuleerd wordt als een subarachnoïdale bloeding (SAB).

Een TIA, of een Transient Ischaemic Attack, lijkt op een beroerte maar is het niet. Toch kan een TIA een aankondiging zijn van een echte beroerte. Bij een TIA is er sprake van een tijdige doorbloedingsstoornis in de hersenen waardoor er uitvalverschijnselen optreden. Tijdig wil zeggen dat de symptomen tijdelijk aanwezig zijn, maar meestal binnen een dag verdwijnen.

Cijfers beroerte

In België zijn jaarlijks ongeveer 19.000 mensen het slachtoffer van een hersenbloeding, herseninfarct of TIA. Dit wel zeggen dat er maar liefst 52 beroertegevallen per dag voorkomen.

Bovendien bedraagt het aantal nieuwe medische gevallen 185 per 100.000 inwoners per jaar. Eén op de vier slachtoffers van die beroerte sterft zelfs binnen een maand. Zes procent overlijdt hiervan binnen vierentwintig uur. Zo’n 29% overlijdt binnen de eerste maand na de gebeurtenis en de rest hiervan, namelijk 47% sterft binnen twaalf maanden.

Er wordt geschat dat circa 30 procent van de CVA patiënten blijvend invalide is. Dit zijn harde cijfers als we kijken naar de gevolgen voor de patiënt en zijn omgeving. Een invalide patiënt is namelijk afhankelijk van de hulp van naaste familieleden, vrienden of mantelzorg. Zo kunnen we zeggen dat volgens de cijfers 19.000 families in België jaarlijks geconfronteerd worden met de nasleep van een beroertegeval.

De oorzaken van een beroerte

Waar precies de oorzaak ligt van een CVA, is moeilijk te zeggen. De oorzaak van een beroerte is namelijk sterk leefstijlgebonden. Wat wetenschappers wel hebben achterhaald is dat de slechte kwaliteit van de binnenwand van de bloedvaten meestal de echte oorzaak is.

Wat onderzoek tevens heeft aangetoond is dat naarmate we ouders worden, de kans op een beroerte toeneemt. Dit heeft te maken met de aderverkalking die in de loop der jaren ontstaat. Maar ook kunnen er andere factoren meespelen zoals een aangeboren afwijking aan de bloedvaten. Tot slot zijn er nog een aantal risicofactoren die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van CVA, zoals:

• Erfelijkheid in hart- en vaatziekten;
• Doorgemaakt hartinfarct, hersenbloeding of TIA in het verleden;
• Hoog cholesterolgehalte;
• Langdurige stress;
• Obstructief Slaap Apnoe Syndroom (OSAS);
• Ongezonde voeding;
• Overgewicht;
• Overmatig alcoholgebruik;
• Roken (lees hier meer over stoppen met roken);
• Suikerziekte;
• Weinig lichaamsbeweging.

Een beroerte herkennen

Symptomen bij een beroerte

Elke beroerte is anders, de syptomen kunnen geval per geval dus enorm verschillen. Wanneer je één van de onderstaande signalen herkent, wees dan alert en bel eventueel zelfs direct de hulpdiensten. Symptomen die kunnen wijzen op een beroerte zijn:

• Duizeligheid en evenwichtsstoornissen;
• Tintelingen;
• Verdoofd gevoel in de armen, benen en gezicht;
• Verlammingen veelal aan één zijde van het lichaam;
• Verlammingen in het gezicht, bijvoorbeeld een scheve mond;
• Verlies of verstoring van het gezichtsvermogen;
• Warrig denken en spreken;
• Zware hoofdpijn.

© Pixabay

Opgelet: Niet alle verschijnselen dienen aanwezig te zijn, één symptoom is meestal al te veel. De meest voorkomende symptomen zijn: Scheve mond, minder beweging in arm of been, moeite met spreken of aandachtig luisteren. Meer informatie omtrent het herkennen van een beroerte kan je terugvinden op de website herkeneenberoerte.be

Wat te doen?

Een beroerte is gelukkig goed en snel te herkennen. Op tijd handelen, beperkt de schade bij een beroerte. Indien je dus een beroerte vermoedt, neem dan direct contact op met het noodnummer of een huisarts/huisartsenpost. Bel ook wanneer de verschijnselen slechts enkele minuten duren. Tussentijds is het van belang de getroffene de onderstaande vragen te stellen:

Het gezicht: Vraag aan de persoon in kwestie zijn of haar tanden te laten zien.
Is er sprake van een:
• Afhangende ooghoek?
• Scheve mond?
• Speekselverlies?
• Een uit de mond hangende tong?

Armen: Vraag aan de persoon in kwestie zijn of haar armen naar voren te strekken en vervolgens de binnenzijde van de hand naar boven te draaien.
Is er sprake van een:
• Verlammingsverschijnsel?
• Een wegdraaiende of wegzakkende arm?
• Zwalkende arm?

Spraakvermogen: Vraag aan de persoon in kwestie wat zijn of haar naam is en wat hij/zij vandaag heeft gedaan.
Is er sprake van een:
• Hoest of kwijlbui tijdens het praten?
• Onduidelijke taal?
• Verkeerd woordgebruik?

Tijdstip: Vraag aan de persoon in kwestie wanneer de verschijnselen zijn begonnen.

Net zo belangrijk!

Gedurende het telefoongesprek is het mogelijk dat de huisarts vraagt samen met de getroffene naar de huisarts(enpost) te komen of andersom. Als de arts wel degelijk een beroerte vermoedt, zal hij zeer waarschijnlijk contact opnemen met een neuroloog in het dichtstbijzijnde ziekenhuis. In dit snelle overleg wordt duidelijk of de betrokkene wordt behandeld en op welke manier. Dit allemaal is afhankelijk van de ernst van de beroerte en de tijd die ondertussen is verstreken vanaf het moment de verschijnselen zijn begonnen.

Tip: Je kan het best nog direct naar de spoeddiensten bellen of laten vervoeren indien er iemand in de buurt is. Tijd is essentieel bij een herseninfarct.

Het is natuurlijk van belang dat de patiënt in kwestie zo spoedig mogelijk met een ambulance naar het ziekenhuis wordt gebracht. Niet alleen vanwege het feit dat de getroffene dringend hulp nodig heeft, maar ook dat sommigen met een herseninfarct in aanmerking komen voor een speciale behandeling die alleen mogelijk is binnen de eerste drie tot zes uur vanaf de eerste verschijnselen.

Het gaat hier om de behandeling Trombolyse of een nieuwe soort van behandeling die alleen kan worden ingezet in de acute fase van de beroerte. Een Trombolyse is nodig om de stolsels in de hersenbloedvaten op te lossen of zelfs te verwijderen, dit wordt door middel van medicijnen opgelost.

Zijn de verschijnselen van de betrokkene al snel verdwenen? Ook dan is het verstandig een huisarts te raadplegen. Het is namelijk aan de arts te onderzoeken of diegene toevallig een TIA heeft gehad. Indien er sprake is van een TIA bespreekt de huisarts de maatregelen die genomen moeten worden om een eventueel volgende TIA of zelfs beroerte te voorkomen.

Een beroerte voorkomen?

Slechts helft van beroertes te voorkomen
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat slechts de helft van alle CVA gevallen in theorie kan worden voorkomen door de aanpak van de op dit moment bekende oorzaken. Door o.a. diabetes, hartritmestoornissen, hoge bloeddruk, roken etc. volledig te elimineren zou daarmee uitsluitend 54 procent van de beroertes mee kunnen worden voorkomen. Drs. Michiel Bos, wetenschappelijk onderzoeker van het Erasmus MC in Nederland pleit daarom voor meer onderzoek naar samenhangende factoren die mogelijk een rol spelen bij de ontwikkeling van beroertes.

Drs. Michiel Bos heeft zelf promotieonderzoek gedaan naar deze samenhangende factoren. In zijn proefschrift beschrijft hij enkele belangrijke mechanismen die mogelijk een oorzaak kunnen zijn bij de ontwikkeling van CVA. Een voorbeeld van een dergelijk oorzakelijk mechanisme is gerelateerd aan de nierfunctionering, zoals de filtratiesnelheid van de nieren, uitscheiding van natrium en urinezuur effecten.

Drs. Bos vermeldt dat door een slechte nierfunctie de kans op een hersenbloeding toeneemt. Opvallend is dat Drs. Bos de oorzaak toeschrijft aan een hoger urinezuurconcentratie bij mensen met een gewone bloeddruk. Zij lopen tevens een groot risico op een beroerte.

Verder heeft Drs. Michiel Bos in zijn proefschrift de relatie tussen beroerte, dementie en een beroerte beschreven. Zo hebben mannen met depressieve verschijnselen een grotere kans op het ontwikkelen van een CVA dan mannen zonder depressie. Hoewel er bij vrouwen geen relatie gevonden is tussen een depressie en een beroerte.

Het lot in eigen handen

Het is een geluk bij een ongeluk dat van alle levensbedreigende ziektes het krijgen van een beroerte voor 56 procent is te voorkomen. Met hier en daar wat aanpassingen in de stijl van leven is al heel wat te bereiken. De gouden regel, die overigens bij het voorkomen van alle aandoeningen geldt, is dat je gezond moet leven. Naast een juiste gezondheid hebben we overigens nog wat basisregels opgesteld om CVA zo veel mogelijk te vermijden.

• Roken is gevaarlijk. Dat wisten we natuurlijk al, maar het is wel belangrijk te weten dat het risico op CVA dubbel zo hoog ligt bij mensen die roken. Rookgedrag tast namelijk de bloedvaten aan en bevordert tevens klontvorming. Moeite met stoppen? Neem dan contact op met je huisarts, deze zal er alles aan doen om je te laten stoppen.
• Beperk alcoholgebruik. Ook met veel drinken verdubbel je de kans op het krijgen van een beroerte. Alcohol heeft hetzelfde effect op de bloedvaten als bij roken. Drink daarom altijd met mate!
• Een juist eetpatroon. Een gezond eetpatroon is immers essentieel voor je lichaam en bestaat veelal uit veel groenten en fruit, juiste vetten, voldoende volkoren, gevarieerd eten en minder vet en zout. Bovendien is overgewicht uit den boze, want ook hier komt CVA twee keer zoveel voor dan bij ‘gezonde’ mensen.
• Voldoende lichaamsbeweging. Bewegen is net zo belangrijk als alle andere basisregels. Dit betekent echt niet dat je per dag 3 uur moet hardlopen, maar pak eens wat vaker de fiets, ga lopend na het werk en pak de trap in plaats van de lift. Om CVA te voorkomen, dient iedereen minimaal dertig minuten te bewegen.
• Ben je er nog niet helemaal van overtuigd of je wel zo gezond bent? Dan kun je nog altijd de jaarlijkse controle van de risicofactoren overwegen. Voorbeelden van risicofactoren zijn de bloeddruk, bloedsuiker, cholesterol en het hart. Is er echter al sprake van een hoge bloeddruk en hartproblemen of komen deze voor in de familie? In dit geval heb je recht op meerdere controles per jaar.

Een beroerte, wat nu?

Gevolgen van een beroerte

Patiënten die de beroerte hebben overleefd, kampen met zowel lichamelijke als geestelijke stoornissen. Er kan soms hier en daar nog wat verbeterd worden, maar in de meeste gevallen is na twee jaar weinig tot geen verbetering meer merkbaar. Het enige wat de patiënt kan doen is het leren omgaan met zijn beperkingen.

Een beroerte kan leiden tot zeer verscheidende gevolgen, enkele lichamelijke gevolgen zijn o.a. verlamming en incontinentie. Maar ook ontstaat er regelmatig gedragsmatige problematiek zoals een depressie of geen rem hebben bij emoties.

Tot slot kan een beroerte consequenties hebben op het cognitieve vermogen. Zo kan de getroffene last ondervinden van afasie (problemen met taal, spreken, lezen en schrijven), agnosie (niet meer herkennen van personen of voorwerpen) apraxie (moeite met meervoudige handelingen), geheugenzwakte, neglect (een linker- of rechterhelft van het lichaam is verwaarloosd) en het trager denken.

Onderzoek heeft verder aangetoond dat ruim een derde van CVA patiënten een depressie ontwikkeld na de beroerte. In deze studie volstond 20 procent van de patiënten aan diagnostische criteria voor een kleine of grote depressie tot 7 jaar na het begin van de beroerte. Daarnaast is bewezen dat CVA getroffenen een groter risico lopen op cognitieve stoornissen en dementie na doorgemaakte beroerte.

Diagnose en onderzoek

Het is natuurlijk niet mogelijk een beroerte te herkennen aan de buitenkant van het hoofd. Wel kunnen enkele symptomen aanwijzingen geven voor een CVA. Om een patiënt te diagnosticeren met een hersenbloeding of herseninfarct is dus onderzoek voor nodig. Vaak gaat dit gepaard met een CT-scan of een MRI bij twijfel. Een CT-scan is bijna alle ziekenhuizen aanwezig en geeft kort en eenvoudig weer of er sprake is van een beroerte.

Vervolgonderzoeken

Na de CT of MRI-scan is er echter nog meer vervolgonderzoek nodig. In de dagen na het CVA krijgt te patiënt onderzoeken zoals een bloeddrukmeting, bloedvatkatheterisatie (angiografie), echo-onderzoek en een hartfilmpje (ECG).

Behandeling

© Pixabay

De behandeling van het CVA wordt meestal in drie fasen verdeeld. De acute fase, de herstel- of revalidatiefase en de chronische fase.

De acute fase is de eerste periode na het ontstaan van de hersenbloeding, herseninfarct of TIA. Indien de arts op tijd is gewaarschuwd door de hulpdiensten te bellen, wordt de patiënt zo snel mogelijk vervoerd naar het ziekenhuis voor een eventuele behandeling.

De herstel- of revalidatiefase is de periode na het ongeval. Hierbij richt de patiënt zich op de algemene dagelijkse levensverrichtingen, ook wel ADL genoemd. Enkele voorbeelden hiervan zijn aankleden, eten en wassen en acties die bij het beroep horen (bijvoorbeeld het toetsenbord gebruiken om de fijne motoriek van het typen opnieuw aan te leren).
Maar ook krijgen CVA patiënten vaak logopedie voor spraakverbetering. Daarnaast is er nog ruimte voor fysiotherapie om getroffenen te helpen met het bewegen. Ten slotte is er mogelijkheid tot cognitieve revalidatie door middel van bijvoorbeeld psyche-educatie, omgevingsaanpassingen en trainingen.

Tijdens de revalidatiefase dat ongeveer een jaar tot twee jaar aanhoudt, kunnen de beschadigingen in de hersenen nog in enige maten hersteld worden. Werkt de CVA patiënt actief mee samen met zijn zorgverleners? Dan kan er in dit jaar nog wat worden verbeterd. De getroffene kan dan bijvoorbeeld weer zelfstandig functioneren.

De chronische fase is de laatste periode dat enkel en alleen gericht is op acceptatie, verwerking, leren omgaan met blijvende beperkingen. In deze laatste fase krijgt de getroffene ondersteuning van mantelzorg. In de laatste fase is bijna geen herstel meer mogelijk.